Beynelmilel filmine kısa bakış

Politik ve toplumsal eleştirilerle dolu ancak komik unsurların öne çıktığı, yönetmenliğini Sırrı Süreyya Önder ve Muharrem Gülmez’in yaptığı, başrollerinde Cezmi Baskın ve Özgü Namal’ın oynadığı “Beynelmilel” filmini seyrederken, yukarıdaki soruları düşünmeden edemedim. 14. Adana Altın Koza Film Festivali’nde 6 dalda ödül kazanan “Beynelmilel”, film olmaktan öte, ciddi kritikler de yapıyor. Filmin giriş planlarını sinema açısından beğendim: Merak uyandıracak biçimde başlayıp, aksiyon filmi biçiminde gelişiyordu. Filmin zamanını ve mekânını anlamak için fazla beklemeye gerek kalmadı: Tarih 1981 veya 1982. Yer Adıyaman vilayetimiz. Filmde, 12 Eylül askerî darbesinden birkaç sene sonra Adıyaman’da “gevende” olarak tâbir edilen mahalli çalgıcıların perspektifinden askerî darbenin etkileri, Türk toplumu, ordu – halk ilişkisi ve 12 Eylül 1980’den öncesinde üniversiteye başlayıp da hâlâ üniversitede okumakta olan bir “devrimcinin” eylem planları anlatılıyordu. Bu kadar hadise gösterilip de, içinde bir “muhbir” olmazsa, olmazdı. Neyse ki, muhbir bu defa “dindar görünüşlü” biri değildi.

Zaten tuhafıma giden de bu oldu. Film boyunca, Adıyaman gibi hâlâ geleneksel bir hayatın yaşandığı şehrimizde “din” ve “töre” mefhumlarının en küçük bir belirtisi bile görülmüyordu. Yani filmdeki Adıyaman, dünyanın herhangi bir yerindeki, herhangi bir şehirdi. Türkçe konuşan (kimbilir, belki Türkçe dublaj yapılmıştı da o nedenden ötürü), Güneydoğu Anadolu kıyafetleri giyinen karakterler ve tipler vardı ama “bizi” anlatan pek fazla şey yoktu. Güney Amerikalı veya Afrikalı bir senarist, filmi seyredip de konusunu aparmağa kalksa, hiçbir şekilde sıkıntı yaşamazdı. Çünkü film “Beynelmilel” bir filmdi. “Bizi” anlatmıyordu. Bizim insanımızı, bizim toplumumuzu anlatmayan bir film neden Türkiye’de yapılmıştı ki? Sanırım, prodüktörün yapım masraflarını düşük tutmak istemesinden dolayı böyle bir yola gidilmişti.